Caderno de apontamentos

Ações disponíveis

Ações disponíveis ao leitor

Representação digital

Caderno de apontamentos

Consultar no telemóvel

Código QR do registo

Partilhar

 

Caderno de apontamentos

Detalhes do registo

Nível de descrição

Documento simples   Documento simples

Código de referência

PT/MVNF/AMAS/AS-AS/B-L-B/001/00001/000001

Tipo de título

Atribuído

Título

Caderno de apontamentos

Datas de produção

1887  a  1887 

Dimensão e suporte

50 f. (16,9 x 11 cm); papel.

Âmbito e conteúdo

Caderno com folhas numeradas de 1 a 75. Na folha de capa, de cor violeta, um autocolante com a referência do estabelecimento que comercializava estes materiais de papelaria “Estabelecimento Comercial e Industrial Silva Caldas. Toural, 83 a 85, Guimarães”.Uma parte deste caderno serviu para coligir notas para o estudo A Propriedade e Cultura do Minho e, uma outra, constituída por sete folhas, para notas sobre fábricas de faianças. Ao folhear o caderno encontram-se páginas preenchidas apenas com títulos, sugerindo, quando comparados com as denominações dadas aos capítulos do citado estudo, que estamos perante o primeiro esboço de trabalho. Na página 27 está escrito «Propriedade / § II Formas de possuir», na página 49 «Culturas», na página 63 «Mobília», na página 71 «Animais domésticos» e, por fim, na página 95 (não numerada) «Notas avulso», palavras que Alberto Sampaio riscou para aproveitar a página para completar o índice onomástico, com a letra «V», iniciado a partir da página 74.No interior do bloco encontraram-se os seguintes documentos: um recorte de um periódico não identificado, com um artigo de Sousa Viterbo intitulado “A Cerâmica Lisbonense nos princípios do século XVIII”; folha de papel vegetal com marcas (desenho da(s) sigla(s) da(s) Fábrica(s), colocada(s) nas peças, a partir da qual é possível identificar e datar as peças de faiança e de porcelana); três folhas, de formato quadrado (28,7 x 28,7 cm), de tonalidade beije claro, contendo cada uma desenhos de motivos geométricos e vegetalistas. Transmite a ideia de serem motivos de decoração de azulejos.Página 1: Notas da História de Portugal de Alexandre Herculano e de Memórias Históricas e Eclesiásticas do Arcebispado de Braga de Contador de Argote. Transcrições do Cronicon de Idácio. A investigação feita nas obras citadas serviu, em parte, para Alberto Sampaio fundamentar o que escreveu no cap. IV - Os Homens. «Vimarano era irmão de Fruela (4.º rei asturiano) filhos de Afonso I, genro de Pelagio»À margem Alberto Sampaio anotou a referência bibliográfica «Herc. H. P. I, 129». «Doc. 7 em Argote Tom. 3 M. E. − este documento é citado por Herc. H. Port. 3, pg. 290: refere-se à colonização de Braga 1. / Sobre o fluxo da população gótica para o norte e colonização de Lugo Veja-se Herc. H. P., 3.º, pág. 267 e seg. Esp. Sagr. Tom 40, Ap. Doc. 9 a 12.»Páginas 1-6: Transcrições do Cronicon de Idácio, ordenadas cronologicamente, extraídas da obra de Enrique Flórez, España Sagrada. «Excertos do “Hydatii Episcopi Chronicon” (Florez, España Sagrada, Vol. IV Edic. de Madrid, 1756)409 Alani, et Wandali, et Suevi Hispanias ingressi aera CCCCXLVII, alii quarto kalendas, alii tertio idus Octobris memorant die, tertia feria etc.410 Barbari qui in Hispanias ingressi fuerant, caede depraedantur hostili. Pestilentia suas partes non segnius operatur. 410 Debacchantibus per Hispanias Barbaris, et saeviente nihilominus pestilentiae malo, opes et conditam in urbibus substantiam tyrannicus exactor diripit, et miles exhaurit: fames dira grassatur, adeo ut humanae carnes ab humano genere vi famis fuerint devoratae: matres quoque necatis vel coctis per se natorum suorum sint pastae corporibus. Bestiae occisorum gladio, fame, pestilentia, cadaveribus assuetae, quosque hominum fortiores interimunt, eorumque carnibus pastae passim in humani generis efferantur interitum, etc.411 Subversis memorata plagarum grassatione Hispaniae provinciis, barbari ad pacem ineundam, Domino miserante conversi, sorte ad inhabitandum sibi provinciarum dividunt Regiones. Gallaeciam Wandali occupant et Suevi, sitam in extremitate Oceani maris occidua. Alani Lusitaniam et Carthaginiensem províncias: et Wandali cognomine Silingi Baeticam sortiuntur. Hispani per Civitates et Castella residui a plagis, Barbarorum per Provincias dominantium se subjiciunt servituti. 419 Inter Gundericum Vandalorum, et Hermericum Suevorum reges certamine orto, Suevi in Nervasi montibus obsidentur a Wandalis. 420 Wandali Suevorum obsidione dimissa, instante Asterio Hispaniarum comite, et sub vicario Maurocello, aliquantis Bracarae in exitu suo occisis, relicta Gallaecia ad Baeticam transierunt.430 Suevi sub Hermerico rege medias partes Gallaeciae depraedantes, per plebem quae Castella tutiora tenebat, acta suorum partim caede, partim captivitate, pacem quam ruperant, familiarum quae tenebantur, redibitione instaurant.431 Rursum Suevi initam cum Gallaecis pacem libata sibi occasione conturbant. Ob quorum depraedationem Idatius episcopus ad Aetium Ducem qui expeditionem agebat in Galliis, suscipit legationem.432 …Censorius comes legatus mittitur ad Suevos, supradicto secum Idatio redeunte.433 Regresso Censorio ad palatium, Hermericus pacem cum Gallaecis quos praedabatur assidue, sub interventu episcopali datis sibi reformat obsidibus. (1) Symphosius Episcopus per eum ad Comitatum legatus missus, rebus in cassum frustratur arreptis.(1) El condado significa aqui la corte, donde residia el Gefe principal (Nota de Florez). 438 Suevi cum parte plebis Gallaeciae cui adversabantur, pacis jura confirmant. 441 Rex Suevorum, diuturno per annos septem morbo afflictus, moritur Hermericus.445 In Asturicensi urbe Gallaeciae (Astorga), quidam etc.“ Wandali navibus Turonio in littore Gallaeciae repente advecti, familias capiunt plurimorum. 448 Rechila, Rex Suevorum, Emeritae gentilis moritur mense Augusto: cui mox filius suus catholicus Rechiarius succedit in regnum, etc.449 Rechiarius accepta in conjugium Theodoris RegiI filia… Rechiarius mense Julio ad theodoricum socerum suum profectus….453 Ad Suevos Mansuetus comes Hispaniarum, et Fronto similiter comes, Legati pro pace mittuntur et obtinent conditiones injunctas456 Per Augustum Avitum Fronto Comes Legatus mittitur ad Suevos. Similiter et a rege Gothorum Theudorico, quia fidus Romano esset imperio, legati ad eosdem mittuntur, ut tam secum quam cum Romano império…. [?] a par: mas pelo contrário invadem a terraconense.“ Legati Gothorum rursum veniunt ad Suevos: post quorum adventum rex Suevorum Rechiarius cum magna suorum multitudine regiones Provinciae Tarraconensis invadit, acta illic depraedatione, et grandi ad Gallaeciam captivitate deducta.456 Mox Hispanias Rex Gothorum Theudoricus cum ingenti exercitu suo, et cum voluntate et ordinatione Aviti imperatoris ingreditur. Cui cum multitudine Suevorum rex Rechiarius occurrens duodecimo de Asturicensi urbI milliario, ad fluvium nomine Urbicum, tertio nonas Octobris die, sexta feria inito mox certamine superatur: caesis suorum agminibus, aliquantis captis, plurimisque fugatis, ipse ad extremas sedes Gallaeciae plagatus vix evadit ac profugus. Theudorico Rege cum exercitu ad Bracaram extremam Civitatem Gallaeciae pertendente, quinto kal. Novembris die Dominico, etsi incruenta, sit tamen satis moesta et lacrymabilis ejusdem direptio civitatis. Romanorum magna agitur captivitas captivorum, Sanctorum Basilicae effractae, altaria sublata atque confracta, etc.“ Rechiarius ad locum qui Portucale appellatur, profugus regi Theudorico captivus adducitur, etc.“ Occiso Rechiario mense Decembri, rex Theudoricus de Gallaecia ad Lusitaniam succedit. In conventus parte Bracarensis latrocinantum depraedatio perpetratur. 456 Suevi qui remanserant in extrema parte Gallaeciae, Massiliae filium nomine Maldram sibi regem constituunt. 457 Suevi in partes divisi pacem ambiunt Gallaeciarum: e quibus pars Frantanem, pars Meldram Regem appellat. Solito more perfidiae Lusitaniam depraedatur pars Suevorum Maldram sequens: etc.458 Jubente Maldra Suevi in solitam perfidiam versi, regionem Gallaeciae adhaerentem flumini Durio depraedantur“ Legati Gothorum et Wandalorum pariter ad Suevos veniunt, et revertuntur459 Suevi nihilominus Lusitaniae partes cum Maldra, alii cum Rechimundo Gallaeciam depraedantur.“ Maldras germanum suum fratrem interficit, et Portucale castrum idem hostis invadit. “ Inter Suevos et Gallaecos interfectis aliquantis honestis natu, malum hostile miscetur. 460 Per Suevos Luco habitantes, in diebus paschae, Romani aliquanti cum rectore suo honesto natu repentino securi de reverentia dierum occiduntur incursu.»À margem na página 4, Alberto Sampaio anotou: «Desde o ano 453 a Cronologia Idaciana é rectificada por Florez: os números que adoptei são os rectificados por ele.»Páginas 75: Continuação das transcrições do Cronicon de Idácio.460 …. Frumarius cum manu Suevorum quam habebat impulsus, capto Idatio episcopo septimo kalend. Augusti in Aquaeflaviensi ecclesia, eumdem conventum grandi evertit excidio.Idatius qui supra, tribus mensibus captivitatis impletis, mense Novembri… redit ad Flavias. 463 Cum Palegorio viro nobili Gallaeciae….Suevi promissionum suarum ut semper fallaces et perfidi, diversa loca infelicis Gallaeciae [solito] depraedantur.464 Frumario mortuo, Rechimundus omnibus Suevis in suam ditionem regali jure revocatis, pacem reformat elapsam. Páginas 74, 76-98: Índice onomástico Este índice remete para o(s) número(s) do(s) documento(s) do volume Diplomata et Chartae do Portugaliae Monumenta Historica. Ex.: Flamula, a quem pertencia as povoações de Vila de Conde e Quintela, vendidas mais tarde ao mosteiro de Guimarães. Doc. n. 67, D. e Ch., P. M. H. (ver índice organizado por Alberto Sampaio, letra «F», p. 82).Página 99: Patronímicos em iPáginas 7-20: Notas sobre faiançasDescreve peças de faiança produzidas nas fábricas a seguir listadas, algumas das quais tinham sido apresentadas na Exposição Universal de Paris de 1867 e na Exposição Retrospectiva de Arte Ornamental Portuguesa e Espanhola, realizada em Lisboa no ano de 1882. A partir da «Revista da Sociedade de Instrução do Porto» completa a informação de algumas das fábricas com outros dados, tais como o nome do fundador, ano de início de laboração, etc.: Real Fábrica do Cavaquinho − Porto; Fábrica do Rato − Lisboa; Fábrica das Caldas; Fábrica de Coimbra; Fábrica de Santo António do Vale da Piedade ou Fábrica de Santo António − Porto; Fábrica da Penasqueira − Sacavém; Fábrica de Miragaia − Porto; Fábrica de faiança de Massarelos − Porto; Fábrica de Viana; Fábrica de Paulo Paulete − Lisboa.Tome-se como exemplo as anotações feitas por Alberto Sampaio acerca da Fábrica de Faiança de Massarelos: «Foi fundada por Manuel Duarte da Silva em 1738, com o privilégio de Real: usava da marca R (Real ou RF. Real Fábrica.) Foi a 1.ª do Porto − Produtos louça comum, para mesa e quartos, pintada a azul e outras cores e alguma vidrada a banho azul. Passou depois a Domingos Ferreira da Silva Gui.es sucedendo-lhe seu filho Manuel Duarte da Silva e outros. Esteve muito tempo alugada ao dono da de Miragaia. Parece que ainda existe (Rev. Soc. Ins. Port., II, pág. 559-560). A Manuel Duarte da Silva sucedeu, em 1786, Domingos Ferreira da Silva que faleceu em 1788; sucedeu-lhe Manuel Duarte da Silva G., morreu em 1845. Esteve esta fábrica alugada ao dono de Miragaia Fr. da Rocha Soares de 1829-1844 em que foi comprada por João da Rocha e Sousa.»Página 13 apresenta a bibliografia que Alberto Sampaio consultou na sua investigação sobre as mencionadas fábricas de faiança portuguesas: Augusto Carlos Teixeira de Aragão - Description des monnaies, médailles et autres objects d’art concernant l’histoire portugaise. Paris : Imprimerie Administrative de Paul Dupont, 1867.; José Acúrcio das Neves - Variedades sobre objectos relativos às artes, comércio e manufacturas consideradas segundo os princípios da economia política. Lisboa, 1814, 1817, 2 tomos.; «Revista da Sociedade de Instrução do Porto», vol. II.; Catálogo da Exposição Retrospectiva de Arte Ornamental Portuguesa e Espanhola celebrada em Lisboa em 1882. Lisboa: Imprensa Nacional, 1882, 2 vols.Página 18 Listagem de «Pequenas Fábricas do Porto e Vila Nova de Gaia existentes», a partir da «Revista da Sociedade de Instrução do Porto», vol. II, pp. 561-563: Fervença (Gaia); Monte Cavaco (Gaia); Carvalhinho (Porto); Bandeira (Gaia); Senhor d’Além (Gaia); Alto da Toutinha (Porto); Afurada (Gaia); Candal (Gaia); Entre Quintas (Porto); Cavaco (Gaia); Devezas (Gaia); Torrinha (Gaia).

Condições de acesso

Comunicável, sem restrições legais.

Cota descritiva

AS 24 - cx. 2depósito 3, estante 1

Idioma e escrita

Português

Características físicas e requisitos técnicos

Em regular estado de conservação. Manuscrito num caderno de capas pretas e papel quadriculado de cor bege.

Instrumentos de pesquisa

ODA